Wat doet Albanië op de website van het lokale netwerk van de VVD Oss-Bernheze? Nu het biedt een mogelijkheid om eens stil te staan bij iets wat wij in Nederland normaal vinden. Vrij en zonder dwang je stem kunnen uitbrengen, niet voor werk afhankelijk zijn van je politieke keuze en toegang tot onafhankelijke rechtsspraak. Dit zijn zaken die in een land als Albanië niet vanzelfsprekend zijn.
Als lid van de Eerste Kamer ben ik één van de Nederlandse afgevaardigden in het Assemblee van de Raad van Europa (www.coe.int). Eind juni was ik in die hoedanigheid verkiezingswaarnemer in Albanië. Albanië is een jonge democratie. Tussen de Tweede Wereldoorlog en de val van de Berlijnse muur zuchtte het land onder het juk van het communisme. Sommige handelswijzen van dit voormalige regime worden nog steeds toegepast door de huidige politieke machthebbers. Bijvoorbeeld het onderling verdelen van banen en belangrijke politieke en justitiële posten. De twee belangrijkste politieke partijen zijn al ‘stuivertje wisselend’ samen al jaren aan de macht. Tijdens de voorbereidingen van deze verkiezingen dreigde de oppositie de verkiezingen te boycotten. Maar omdat voor toetreding, op termijn, tot de EU voldaan moet worden aan eisen zoals vrije verkiezingen, werd op het laatste moment toch nog een akkoord gesloten. De beide grootste partijen spraken af gezamenlijk de verantwoordelijkheid te nemen voor de organisatie van verkiezingen. Ook besloot men om coalities met kleine partijen te verbieden. Hiermee de eigen positie verder versterkend. De politisering van het verkiezingsproces is samen met het wijd verspreide gerucht dat stemmen worden gekocht, een van de oorzaken van het verlies van vertrouwen van de bevolking in de politiek. Een ander punt is het ontbreken van vertrouwen in een onafhankelijke rechtspraak. Ook deze wordt beheerst door de politieke machthebbers.
Het gebrek aan vertrouwen en weinig vooruitgang leidt ertoe dat 30% van het Albanese volk in het buitenland werkt en leeft. Op zoek naar veiligheid, vrijheid of meer welvaart raken mensen op drift. Vaak ligt de basis bij het falen van de Staat. Om die reden zet Nederland zich in om de staatsinrichting van een land te versterken. Zo leveren wij in Albanië een belangrijke bijdrage aan de hervorming van de rechtspraak.
Bij verkiezingen zijn politieke partijen in Albanië gewend om op een oneigenlijke manier druk uit te oefenen op de kiezers. Binnen de stembureaus verliep alles naar behoren. Als waarnemer ben ik overal goed ontvangen en kreeg ik alle gevraagde informatie. De gang van zaken binnen de stembureaus was vergelijkbaar met die in Nederland. Buiten de stembureaus wat dat anders. Bij een aantal bureaus zag ik mannen die daar naar mijn mening niets te zoeken hadden. Kiezers werden door hen aangesproken en verwezen. Het vermoeden was dat ze invloed en controle uitoefenden. In de kleine gemeenschappen in Albanië kent iedereen elkaar. De sociale druk om te gaan stemmen is groot. Wanneer je niet stemt zet je je baan op het spel. Dit soort beïnvloeding is natuurlijk niet acceptabel en ondermijnt vrije verkiezingen.
De verkiezingen gingen vooral over personen. Er waren geen verkiezingsprogramma’s, geen inhoudelijke debatten in de media en geen kritische vragen van journalisten aan de lijsttrekkers. De verkiezingen waren vooral voor de gekozenen en niet voor de kiezer. De plannen voor het land speelden immers geen rol van betekenis. Niet vreemd dat de kiezer weinig vertrouwen meer heeft in de democratie in eigen land. Dat is jammer want Albanië is een mooi land met vriendelijke inwoners die beter verdienen. Maar er is hoop. Men heeft laten zien dat men ordentelijke verkiezingen kan organiseren. Nu het proces op orde is, is er over 4 jaar misschien ruimte om het over de inhoud te hebben. Hopelijk komen dan, mede door de inspanningen van Nederland, ook echte vrije verkiezingen een stapje dichterbij.
Reina de Bruijn-Wezeman
Lid Eerste Kamer, senator VVD